Terapia widzenia

W celu stworzenia możliwości stymulowania świadomości wzrokowej i uwagi wzrokowej, a także podczas wykonywania zdań wymagających umiejętności rozróżniania kształtów i form oraz barw i wielkości wykorzystywać można przeróżne łatwo dostępne przedmioty.

Fakty o słabym wzroku

Badania wskazują, że większość osób z dysfunkcją wzroku to dorośli, którzy nie są całkowicie niewidomi, lecz mają słaby wzrok. Można usłyszeć terminy "słabowidzący", „częściowy wzrok” lub nawet „szczątkowe widzenie”. Jednak te określenia nie są już powszechnie używane. Przypomnijmy, że osoba bez dysfunkcji narządu wzroku ma pole widzenia, które wynosi ok. 180 stopni w poziomie i 120 stopni w pionie. Pełna ostrość widzenia wynosi 1,0.

Jeżeli chodzi o definicję funkcjonalną, osoba słabowidząca to taka, która pomimo szkieł korekcyjnych ma trudności z wykonywaniem czynności dnia codziennego. Istnieje kilka definicji słabowzroczności.

Oto jedna z nich, związana z ostrością wzroku:

• Słaby wzrok to stan spowodowany chorobą oczu, w którym ostrość wzroku wynosi 6/18 lub mniej w lepiej widzącym oku i nie jest możliwa korekcja, ani poprawa za pomocą zwykłych okularów.
• Osobą niewidomą jest osoba z ostrością wzroku mniejszą niż 3/60 (lub równowartością 0,05) w lepszym oku z najlepszą korekcją, lub posiadająca pole widzenia w obu oczach ograniczone do 10 stopni od punktu fiksacji.

Ostrość wzroku a słaby wzrok

Ostrość wzroku to liczba, która wskazuje ostrość lub przejrzystość widzenia. Pomiar ostrości wzroku 6/18 oznacza, że osoba z widzeniem 6/18, która znajduje się 6 metrów od tablicy okulistycznej, widzi to, co osoba z nienaruszonym wzrokiem (lub 6/6) może zobaczyć z odległości około 18 metrów.

Najlepszym sposobem na zrozumienie wskaźnika 3/60 jest zapoznanie się ze standardową tabelą badania wzroku, z której korzysta się w gabinecie lekarskim podczas badania wzroku.

Według WHO osobą słabowidzącą jest osoba z ostrością wzroku równą lub większą 3/60 (0,05), a mniejszą niż 6/18 (0,3) lub o polu widzenia ograniczonym do 20 stopni.

Tablica Snellen'a

To test, którego używają okuliści do pomiaru ostrości wzroku do dali. Zawiera rzędy liter, cyfr lub symboli wydrukowanych w standardowych, stopniowanych rozmiarach.

Lekarz okulista prosi o odczytanie lub zidentyfikowanie każdej linii lub rzędu z ustalonej odległości (zazwyczaj 6 metrów, choć stosuje się także odległość testową wynoszącą 3 metry).

Jeżeli osoba badana może przeczytać linijkę 8 (D E F P O T E C) z odległości 6 metrów, mając założone zwykłe okulary lub soczewki kontaktowe, lekarz oceni wzrok (czyli ostrość widzenia) jako 6/6 z najlepszą korekcją .

Jeśli najmniejszym drukiem, jaki dana osoba potrafi odczytać z odległości 6 metrów i nosi zwykłe okulary lub soczewki kontaktowe, jest linia 3 (T O Z), lekarz oceni wzrok (czyli ostrość wzroku) na 6/20 z najlepszą korekcją.

Uwaga: prawdziwa tablica Snellen'a do badania wzroku jest nieco inna od przedstawionej tutaj. Dlatego nie zaleca się używania tej tablicy do badania własnej ostrości wzroku (ani ostrości wzroku znajomych lub członków rodziny).

Funkcjonalna definicja słabego widzenia

Nie wszyscy specjaliści, lekarze okuliści zgadzają się z wyłącznie numerycznym opisem słabego widzenia lub ostrości wzroku. Inna — bardziej funkcjonalna — definicja słabego widzenia:

• Słaby wzrok to niemożliwa do skorygowania dysfunkcja wzroku, która utrudnia codzienne czynności. Lepiej jest ją zdefiniować w kategoriach funkcji, niż wyników testów [liczbowych]. Innymi słowy, słaby wzrok oznacza „niewystarczającą widoczność, aby wykonać daną czynność”, co może być kwestią indywidualną.
• Większość specjalistów zajmujących się opieką okulistyczną woli używać terminu „słaba ostrość wzroku” w odniesieniu do trwale uszkodzonego wzroku, którego nie można skorygować za pomocą zwykłych okularów, soczewek kontaktowych, leków ani operacji.
• Jeśli mamy słaby wzrok, konieczne jest przeprowadzenie innego rodzaju badania wzroku, które wykorzystuje różne i bardziej szczegółowe testy, aby określić, co może, a czego nie może zobaczyć osoba słabowidząca. Można dowiedzieć się więcej o specjalistycznych tablicach okulistycznych i procedurach testowych.

Słaby wzrok kontra ślepota prawna

„Ślepota prawna” to definicja stosowana w celu ustalenia uprawnień do szkolenia zawodowego, rehabilitacji, nauki, świadczeń dla osób z niepełnosprawnością wzroku, urządzeń dla osób niewidomych i słabowidzących, programów zwolnień podatkowych. Nie jest to funkcjonalna definicja słabego wzroku i nie mówi zbyt wiele o tym, co dana osoba może, a czego nie może zobaczyć.

Część 1 definicji prawnej niewidzenia mówi o ostrości wzroku w następujący sposób :

• Ostrość wzroku 6/60 lub niższa w oku lepiej widzącym przy najlepszej korekcji konwencjonalnej (czyli przy użyciu zwykłych okularów lub soczewek kontaktowych).

Jest to pomiar ostrości wzroku skorelowany z tablicą okulistyczną Snellena (przedstawioną powyżej):

• Jeżeli jest się w stanie przeczytać tylko pierwszą linijkę (duże „E”) z odległości 6 metrów i nosi zwykłe okulary lub soczewki kontaktowe, lekarz oceni wzrok, czyli ostrość wzroku na 6/60 z najlepszą korekcją
• Na podstawie ostrości wzroku 6/60 lub mniej osoba taka zostanie uznana za osobę prawnie niewidomą.

Część 2 definicji prawnej mówi o polu widzenia w następujący sposób:

• lub pole widzenia czyli całkowity obszar, jaki dana osoba może widzieć bez poruszania oczami z boku na bok wynoszące 20 stopni lub mniej (nazywane także widzeniem tunelowym) w lepiej widzącym oku.

Niektóre zmiany w widzeniu są normalne, gdy się starzejemy. Znajomość i zrozumienie zmian widzenia, może pomóc i ostrzec o nieprawidłowych tendencjach oraz podać informacje o głównych przyczynach utraty wzroku u dorosłych, w tym zaćmie, jaskrze, zwyrodnieniu plamki żółtej i retinopatii cukrzycowej i próbować im przeciwdziałać na ile to możliwe.

Wada wzroku

Podobnie jak w przypadku słabego wzroku, istnieje wiele różnych definicji wad wzroku. „Dysfunkcja wzroku” to ogólne określenie opisujące szeroki zakres funkcji wzrokowych, od słabego wzroku do całkowitego niewidzenia.

Lekka wada wzroku:

• Ostrość wzroku tablica Snellen'a = 6/20 do 6/48

Znaczne upośledzenie wzroku:

• Ostrość wzroku tablica Snellen'a = 6/60 do 6/120
• lub pole widzenia 20 stopni lub mniejsze

Głęboka wada wzroku:

• Ostrość wzroku tablica Snellen'a = 6/150 do 6/300
• lub pole widzenia 10 stopni lub mniejsze

Podobnie jak termin „prawna ślepota”, „upośledzenie wzroku” nie jest definicją funkcjonalną , która wiele mówi nam o tym, co dana osoba może, a czego nie może zobaczyć. Jest to raczej system klasyfikacji niż definicja.

Osoba słabowidząca – definicja medyczna uwzględniająca ostrość i pole widzenia

Według WHO słabowidzący to osoby z ostrością wzroku równą lub większą niż 3/60 (lub równowartością 0,05) a mniejszą niż 6/18 (lub równowartością 0,3) w lepszym oku po korekcji okularowej lub o polu widzenia ograniczonym do obszaru 20 stopni.

Osoba słabowidząca – definicja funkcjonalna

Według A. Adamowicz-Hummel (2008) niezależnie od obowiązujących klasyfikacji stopni niepełnosprawności należy przyjąć za A. Corn i A. Koenig następującą definicję funkcjonalną osoby słabowidzącej: jest to osoba, która mimo okularów korekcyjnych ma trudności z wykonywaniem czynności wzrokowych, ale która może poprawić swoją zdolność wykonywania tych czynności poprzez wykorzystanie wzrokowych metod kompensacyjnych, pomocy ułatwiających widzenie i innych pomocy rehabilitacyjnych oraz poprzez dostosowanie środowiska fizycznego.

Definicja prawna według PZN

Prawnie niewidomym jest osoba fizyczna zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w związku z uszkodzeniem narządu wzroku.

Do osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności kwalifikowane są osoby z całkowitą ślepotą obuoczną lub praktyczną ślepotą obuoczną – ostrość wzroku po korekcji w lepszym oku nie przekracza 5% normalnej ostrości oraz osoby, u których pole widzenia zawężone jest do około 20 stopni – widzenie lunetowe.

Do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności zalicza się osoby, u których ostrość wzroku po korekcji w  lepszym oku wynosi od 6% do 10% normalnej ostrości oraz osoby z zawężonym polem widzenia do około 30 stopni. (www.pzn.org.pl)

Percepcja światła i projekcja światła

Terminy te opisują zdolność postrzegania różnicy między światłem a ciemnością lub dniem a nocą. Osoba może mieć poważnie osłabiony wzrok i nadal być w stanie określić różnicę między światłem a ciemnością lub ogólne źródło i kierunek światła.

• Stereotypowe założenie, że osoby niewidome lub słabowidzące żyją w „ciemności”, jaką widzą osoby widzące, gdy zamkną oczy, generalnie nie jest dokładne.
• Chociaż każdy człowiek widzi inaczej, w tym osoby słabowidzące, osoba, która ma poczucie światła, może postrzegać obecność lub brak światła. Niektórzy opisują poczucie światła jako wiedzę, kiedy światło w pokoju jest włączone lub wyłączone, lub możliwość podejścia do zapalonej lampy na stole w zaciemnionym pokoju.

Całkowite niewidzenie

Całkowity brak wzroku to zarówno brak percepcji światła i percepcji kształtu, co jest określane jako „NLP”, skrót od angielskiego „brak percepcji światła”.

Niewiele osób dzisiaj jest całkowicie pozbawionych wzroku. W rzeczywistości 85% wszystkich osób z zaburzeniami wzroku ma jeszcze trochę możliwości widzenia; około 15% osób jest całkowicie niewidomych.

Video - "Kto to jest osoba niewidoma? objaśnia Bartek Radomski na Vlogu "Oczy zamknięte czyli kilka chwil z życia osoby niewidomej"

https://youtu.be/6fYG7ET7iJo

Korzystanie z urządzeń optycznych i nieoptycznych dla osób słabowidzących

Urządzenia powiększające optyczne, nieoptyczne i elektroniczne dla osób słabowidzących mogą umożliwić wykonywanie wielu codziennych czynności, takich jak:

• zarządzanie swoimi lekami
• podejmowanie lubianych działań
• przygotowanie posiłków
• zarządzanie swoimi finansami

Aby dowiedzieć się więcej na temat różnych dostępnych metod czytania, zapoznaj się z treścią w zakładce "Dostępność"

Zdolność widzenia dzieci słabowidzących.

Rozwój umiejętności widzenia jest cechą wrodzoną, co oznacza, że wraz z wiekiem wzrok rozwija się i doskonali zarówno od strony fizjologicznej, jak i umiejętności wykorzystywania w życiu codziennym. Zdolność widzenia, którą posiadają dzieci słabowidzące, wymaga jednak kształcenia i terapii prowadzących do osiągnięcia umiejętności korzystania, posługiwania się, wzrokiem. Kształcenie to powinno być prowadzone przez specjalistę w tej dziedzinie, przy zastosowaniu odpowiednich metod i ćwiczeń. Poziomu możliwości posługiwania się zmysłem wzroku nie można oceniać jedynie przez pryzmat ostrości widzenia, czy też przez rodzaj i stopień schorzenia czy uszkodzenia. Powinien uwzględniać poziom funkcjonalny, który określi co może, a czego nie może zobaczyć osoba słabowidząca. Sprawność wzrokową można poprawić przy doborze odpowiednich ćwiczeń wzroku i zastosowaniu pomocy optycznych i nieoptycznych oraz dostosowania otoczenia.

Rehabilitacja wzroku, terapia widzenia

To pojęcia stosowane w odniesieniu do działań związanych z usprawnianiem widzenia osób słabowidzących. Rehabilitacja wzroku jest subdyscypliną tyflopedagogiki, wymaga wiedzy zarówno psychologicznej, pedagogicznej, socjologicznej, a przede wszystkim okulistycznej i optycznej. Terapeuta w pracy z dzieckiem ćwiczy wzrok, przez co rozwija go i umożliwia wykorzystywanie widzenia podczas codziennych czynności. Rehabilitacja wzroku to działania skupiające się na stymulowaniu możliwości wzrokowych dziecka, rozwijaniu podstawowych sprawności wzrokowych związanych z kontrolowaniem ruchów gałek ocznych, pobudzaniem patrzenia, objaśnianiem pojęć, utrwalaniem pamięci wzrokowej. Terapeuci podejmujący prace z dziećmi słabowidzącymi posiadają wiedzę z zakresu kolejnych etapów rozwoju widzenia u dziecka, możliwości wzrokowych oraz oceny odchyleń od normy i nieprawidłowości w odniesieniu do prawidłowego poziomu rozwoju dziecka na danym etapie. Umożliwia to dobranie właściwego rodzaju ćwiczeń i stosowanych pojęć. Terapia widzenia wymaga zastosowania odpowiedniego materiału bodźcowego odpowiadającego fizjologicznym zasadom spostrzegania wzrokowego na poszczególnych etapach rozwoju widzenia. Pobudzania i zachęcania do praktycznego wykorzystywania wzroku w codziennych czynnościach i ciągłej pracy nad rozwojem widzenia.

Co mogą zrobić specjaliści do spraw widzenia?

• Zapewnić dodatkowe informacje i wiedzę dotyczącą utraty wzroku.
• Podjąć i kontynuować komunikację i współpracę z rodziną.
• Wznowić nauczanie stacjonarne, aby sprostać potrzebom uczniów – utrata wiedzy pokazuje, że prowadzenie 100% nauczania wirtualnego nie było skuteczne we wszystkich obszarach.
• Współpracować z rodzicami, nauczycielami, pracownikami służby zdrowia takimi jak terapeuci zajęciowi, logopedzi i fizjoterapeuci, w celu opracowania kompleksowych planów na nadchodzący rok.

Dbanie o zdrowie: samoopieka

„Nie możesz się podpalić, żeby ogrzać innych”.

• Określ sposoby na poprawę równowagi między życiem zawodowym a prywatnym
• Poinformuj swojego przełożonego o swoich potrzebach
• Buduj zespoły współpracujące w pracy
• Nie bój się prosić o pomoc
• „Metabolizuj” traumę:
  • Przemyśl i pracuj nad tym.
  • Porozmawiaj z zaufanym specjalistą, przyjacielem lub członkiem rodziny.
  • Praktykuj wdzięczność z wyciągniętych wniosków z trudnych doświadczeń.
  • Wybacz sobie przeszłość lub innym ludziom popełnione błędy.