Tyflopedagogika
Tyflopedagogika, z greckiego typhlos znaczy niewidomy, to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i słabowidzących w placówkach oświatowych oraz poradniach specjalistycznych.
Definicje terminów
Dla pełnej jednoznaczności tekstu konieczne jest zdefiniowanie używanych, szerokich dziś pojęć:
Edukacja – realizowanie obowiązującego programu szkolnego – przyswajanie wiadomości i umiejętności korzystania z nich;
Wychowanie – kształtowanie postaw i umiejętności społecznych i religijnych;
Terapia/rehabilitacja – działanie naprawiające bądź poprawiające funkcjonowanie dziecka w zakresie określonej sprawności (terapia ortopedyczna, psychoterapia, logopedia i in.);
Rewalidacja –zespół działań prowadzący do przezwyciężenia tych skutków niepełnosprawności, które mogą być przezwyciężone. W stosunku do dziecka to opieka, wychowanie i nauczanie wyrównujące opóźnienia lub braki rozwojowe dziecka wynikające bezpośrednio lub pośrednio z poważnego uszkodzenia wzroku, czyli działania prowadzące do jego harmonijnego rozwoju.
Kilka zdań o genezie tyflodydaktyki w Laskach
Przez pierwsze kilkadziesiąt lat pracy szkół Laskowskich nauczyciel szkolny i wychowawca internatowy byli jedynymi rewalidantami naszych uczniów. Natomiast realizować musieli to zadanie świadomie. Jeszcze w latach 60. i 70. ubiegłego stulecia każdy nauczyciel szkoły dla dzieci niewidomych miał obowiązek sformułować cel poznawczy, cel kształcący, cel wychowawczy i cel rewalidacyjny przeprowadzonego zajęcia.
Jak to było, że wśród naszych absolwentów mamy profesora matematyki (Jan Krempa) i doktora fizyki teoretycznej (śp. Andrzej Adamczyk), a liczna grupa nie miała trudności ze zdawaniem matury w integracji?
Nauczyciel musiał szybko wdrażać rozumienie prostych poleceń dotyczących zachowań w przestrzeni klasy/szkoły, by skutecznie kierować zachowaniem licznej wówczas gromady.
W metodzie Ośrodków pracy dzieci często chodziły na wycieczki i wiele obserwowały. Metodycznie opisywały swoje obserwacje używając, pod kontrolą nauczyciela, bardzo wielu określeń kształtu i położenia, czyli używając pojęć przestrzennych. Utrwalały rozumienie tych terminów.
Dzieci poruszały się dużo, w tym dużo spontanicznie, bez przewodnika, ale w sposób celowy. W internacie i w szkole poważnie traktowano naukę i wymaganie porządku. Był nawet stopień z porządku na świadectwie. Przy nauce porządku trzeba było używać nazw miejsc, określeń położenia. Czyli praktycznie używać pojęć przestrzennych.
Dzieci nie miały żadnych dodatkowych zajęć rehabilitacyjnych, ale były intensywnie rewalidowane!
Jak sobie radzi dobrze zrewalidowana osoba niewidomą?
Tak, opowiada Bartek na swoim Vlogu "Oczy zamknięte, czyli kilka chwil z życia osoby niewidomej":
Jednolity program rewalidacji
W miarę włączania się do pracy z dzieckiem specjalistów innych zawodów jak psycholog, nauczyciel orientacji, logopeda, nauczyciel widzenia, rehabilitant narządu ruchu, nauczyciel zajęć gospodarczych i innych, zaistniał problem korelowania działań różnych osób pracujących z uczniem. Podjęcie szeregu działań przez specjalistów nie zwalnia pedagogów w szkołach i internatach od realizowania celów rewalidacyjnych w zakresie swoich zadań edukacyjnych bądź opiekuńczo-wychowawczych.
Konieczny stał się jednolity program rewalidacji propagowany w środowisku tyflopedagogów i szerszym środowisku pedagogów i rodziców dzieci niewidomych, który miał służyć ratowaniu niewidomych uczniów przed edukacją pozorną, dającą tylko papier czyli świadectwo ukończenia szkoły jakiegoś szczebla.
Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny-IPET
Dzisiaj dla każdego ucznia przygotowywany jest przez tyflopedagogów, na początku każdego nowego roku szkolnego, Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny, tak zwany IPET.
IPET stanowi podstawowe narzędzie do pracy z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie specjalnego nauczania. Tworzy go zespół nauczycieli i specjalistów, i opracowywany jest indywidualnie dla każdego ucznia z orzeczeniem o potrzebie nauczania specjalnego.
Pomoce tyflodydaktyczne
Niewidomy uczeń nie może korzystać z ogólnie dostępnych podręczników i innych materiałów dydaktycznych drukowanych „drukiem płaskim”. Także uczeń słabowidzący, nawet dobrze oprzyrządowany, będzie miał poważne trudności w posługiwaniu się wieloma ogólnie dostępnymi materiałami dydaktycznymi. Ponadto wyrównywanie deficytu wiedzy, z jakim niewidome dziecko z konieczności rozpoczyna naukę szkolną, wymaga specyficznych pomocy dydaktycznych. Pomocy dydaktycznej potrzebują także rodzice wspierający swoje niewidome dziecko i nauczyciele szkoły integracyjnej lub ogólnodostępnej podejmujący nauczanie tego dziecka.
Więcej informacji na temat potrzebnych pomocy dydaktycznych i podręczników zaadaptowanych do potrzeb uczniów niewidomych i słabowidzących można znaleźć na stronie internetowej:
Co można nadal robić, jeśli jest się osobą niewidomą?
Nadal można czytać.
Nadal można gotować.
Nadal można pracować.
Nadal można być osobą użyteczną.
Nadal można osiągać maksimum samodzielności i niezależności!
Innymi słowy, nadal można cieszyć się życiem! : )